Ian B. Hart

Pequena, 2006. ISBN: 0-9552924-0-9

365 pagina's. Hardcover.

Dit is een indrukwekkend boek dat ik vrijwel aan een ruk uitlas, ondanks de hoge informatiedichtheid. Als je (bijna) alles wilt weten over de walvisjacht op Antarctica, dan kan ik je dit boek aanbevelen. Ian Hart legt uit hoe de Engelsen en Noren grote invloed hebben gehad op deze industrietak. Hij laat zien hoe mensen, verblind door geld, er telkens weer niet in slaagden om de vangsten te reguleren en de walvissen te behouden voor de toekomst. Zelfs nu, bijna honderd jaar later, is het aantal walvissen een fractie van wat ooit de oceanen bevolkte.

Bladzijden 1-274 vertellen het verhaal van de walvisvangst vanaf eind 1890 tot begin jaren 1930 - toen werden de walvisstations verlaten om op de oceaan walvissen te gaan jagen. Hart schrijft in verschillende hoofdstukken over de economische en politieke achtergrond van de walvisjaren, over de technologische ontwikkelingen, de bedrijven en de mensen die werkten voor de regeringen, de rederijen en de natuurberscherming. Er is zoveel informatie dat de auteur af en toe feiten herhaald. Maar het verhaal dat hij vertelt boeit, zelfs de ruim 20 pagina's voetnoten achterin zijn interessant om te lezen!

De bladzijden 275-316 bevatten vele tabellen, van schepen, bedrijven, vangst- en productiecijfers die op heel feitelijke manier de hoofdstukken weergeven. De foto's zijn allemaal zwart-wit en goed afgedrukt. Maar ze zijn vooral van zinnige, gedetailleerde onderschriften voorzien, zoals bijvoorbeeld de namen van afgebeelde schepen. Ook historische documenten zijn in het boek overgenomen.

Ian B. Hart

Herziene editie 2004 (oorspronkelijk uitgegeven in 2001). Aidan Ellis Publishing, ISBN 0.85628.299.5

564 pagina's. Hardcover. Met zwart-wit foto's en illustraties.

Wie denkt dat hij na het lezen van Hart's eerste boek (Whaling in the Falkland Island Dependencies 1904-1931) alles zo'n beetje wel weet over de walvisindustrie in Antarctica, komt bedrogen uit. 'Pesca' beschrijft de geschiedenis van het gelijknamige walvisbedrijf, dat in 1904 in Argentinië werd gestart met als voorman de pionier Carl Anton Larsen.

Net als Hart's eerste boek wordt 'Pesca' gekenmerkt door een hoge informatiedichtheid die altijd boeit. Er zijn natuurlijk wat overlappingen tussen beide boeken, maar 'Pesca' biedt ook veel nieuwe informatie, en gaat bovendien verder na 1931: in december 1964 sloot het Pesca station op South Georgia voorgoed. Het eiland kwam weer even in het nieuws tijdens de Falkland-oorlog van 1982, en ook dit laatste hoofdstuk wordt beschreven. 'Pesca' is een buitengewoon boeiend boek voor wie geïnteresseerd is in de moderne walvisvaart, in South Georgia en in Antarctica.

Ian B. Hart

Pequena, 2009. ISBN 978-0-9552924-1-5

303 pagina's. Hardcover. Met zwart-wit foto's.

Dit boek is een verzameling foto's van Edward Beveridge Binnie (1884-1956). In de rol van allereerste magistraat van het subantarctische eiland South Georgia zou hij een sleutelfiguur worden ten aanzien van de Engelse claim op Antarctica. Hij werd geboren op de Falkland Eilanden waar zijn Schotse familie een jaar eerder naar toe verhuisd was. Toen hij 20 jaar was begon de walvisvaart in Antarctica, met de bouw, eind 1904, van het walvisstation in Grytviken, South Georgia. Het walvisbedrijf, Pesca, werd gevolgd door andere pioniers en in 1907 werd Edward Binnie aangesteld om namens de Engelse regering een oogje in het zeil te houden op de walvisindrustrie op South Georgia. Dat jaar reisde hij naar Deception Island (waar net een ander walvisstation gebouwd was) en begint hij zijn werk als magistraat. Hij neemt tal van foto's in de loop der jaren van de walvisindustrie en de plekken die hij bezoekt. Zijn collectie foto's vormen nu een prachtig archief van een stuk Antarctische geschiedenis. Binnie smeedt hechte vriendschap met verschillende Noorse walvisjagers, en in 1923 trouwt hij de Noorse Margrethe Olaug Larsen en neemt hij de Noorse nationaliteit aan. Tot in 1947 blijft hij betrokken bij de walvisvaart.

Ian Hart heeft Binnie's foto's van gedegen commentaar voorzien en in hun historische context geplaatst. Het is jammer dat veel foto's nogal flets zijn gereproduceerd. Veel foto's, sommige nog van glasnegatief, zijn welliswaar oud en deels vergaan, maar met moderne beeldbewerkingssoftware hadden de foto's misschien nog meer hersteld kunnen worden. De layout is jammer genoeg ook vrij grof. Maar de foto's zelf en Ian Hart's toelichting is waar het om gaat, en die maken het boek de moeite waard. Het boek bevat ook veel historische foto's van de Falkland Eilanden (Port Stanley) en geeft ruim aandacht aan postzegels (Antarctische filatelie), naast fotografie een andere passie van Edward Binnie (enkele van zijn foto's dienden als basis voor postzegels).

In de andere twee boeken Ian Hart over de walvisvaart blijkt dat er nog veel oude foto's bestaan uit de tijd van de Antarctische walvisindustrie. Maar vaak zijn ze klein en tamelijk slecht afgedrukt in Hart's boeken. Ik zou nog graag een boek zien waarin deze en andere foto's van stations en schepen, in goede kwaliteit afgedrukt zijn. Naast Ian Hart's eigen boeken bestaan er nog veel meer foto's uit privécollecties die in boeken, op websites en in andere hoeken van de wereld verspreid zijn.

J.N. Tønnessen & A.O. Johnsen (Engelse vertaling uit het Noors door R.I. Christophersen)

Uitgeverij: C. Hurst & Company, Londen / Australian National University Press, Canberra, 1982. ISBN 0-905838-23-8

798 pagina's. Hardcover. Met zwart-wit foto's.

Gerald Elliot

Michael Russell Publishing Ltd., 1998. ISBN: 0.85955.241.1

190 pagina's. Hardcover. Met enkele zwart-wit foto's.

Willem van der Does

William B. Eerdmans Publishing Company (Grand Rapids, Michigan/Cambridge, UK). Engelse vertaling 2003. ISBN 0-8028-2125-1

391 pagina's. Hardcover. Met zwart-wit schetsen van de schrijver

In 1923 bezocht de Schiedamse schilder Willem van der Does walvisschepen die in de havens van België en Nederland hun lading walvisolie aan wal brachten, in een poging een plek te krijgen op de volgende reis om aan boord schetsen te kunnen maken van de walvisjacht in Antarctica. Na talloze afwijzingen besloot hij naar Sandefjord, Zuid-Noorwegen, te reizen om zijn geluk te proberen in de stad waar bijna alle Noorse walvisvaarders vandaan kwamen. Daar ontmoette hij niemand minder dan C.A. Larsen, die op het punt stond de eerste walvisexpeditie naar de Rosszee te ondernemen. Van der Does kon aanmonsteren. Zijn bevindingen -met vele schetsen- heeft hij later gepubliceerd in het boek 'Storm, ijs en walvisschen'. Het beschrijft het harde leven aan boord van een groot fabrieksschip: de vriendschappen, vechtpartijen, de jacht op walvissen, het verwerken van de geschoten dieren. Hij vaart mee aan boord van een van de vijf harpoenboten, beschrijft de ijsmuur en de stormen in de Rosszee en gaat af en toe aan land. Door de ogen van Van der Does krijg je een idee hoe de walvisvaarders tegen C.A. Larsen aankeken, tegen het vuile werk, en tegen het doden van de walvissen. Van der Does is geen echt goede schrijver, de teksten zijn soms wat flauw, maar desalniettemin geeft zijn verslag een goed beeld van de walvisvaart, Antarctica, en de dieren die er leven.

Ik heb het idee dat de Engelse versie, door mw Ruth van Baak Griffioen (een ver familielid van de auteur), vaak wat te letterlijk vertaald is. Door het Engels lees je het Nederlands heen. Het boek is antiquarisch ook nog in de Nederlandse druk te koop (eerste druk 1934, tweede 1947).

Lic. Carlos Vairo, Lic. Guillermo May, CN Horacio Molina Pico

Zagier & Urruty Publications 2007. ISBN: 978-987-23025-4-2

192 pagina's. A4 Softcover.

Argentijns onderzoek naar restanten van walvisjagers op enkele plekken op het Antarctisch schiereiland.

Eleanor Mathews

Boston: David R. Godine, 2003 ISBN 1-56792-246-5

353 pagina's. Hardcover.

Schrijver van dit boek is de kleindochter van Robert ('Bob') Cushman Murphy, mw. Eleanor Matthews. Hij was nog maar net getrouwd met zijn vrouw, Grace Emeline Barstow Murphy, toen zij hem in 1912 aanmoedigde om een lange studiereis te ondernemen over de Zuid-Atlantische Oceaan. Van 31 juli 1912 tot 8 mei 1913 voert Murphy mee aan boord van de oude walvisjager, de Daisy. Murphy's doel is om pinguïns, albatrossen, zeehonden en andere dieren te bestuderen en te verzamelen voor het Amerikaanse Natuurhistorisch Museum. Maar de kapitein, Benjamin Cleveland ('The Old Man') heeft duidelijk andere doelen voor ogen: volwassen potvisstieren, die het meeste vet en spermacetti opleveren. De walvisvaart vormt dan ook het belangrijkste onderwerp van dit boek, en de titel 'ambassador to the penguins' is wat dat betreft misleidend. Ontmoetingen met pinguïns zijn er pas op South Georgia. Maar zelfs daar blijft de jacht op walvissen en zeeolifanten belangrijk. Op het subantarctische eiland heeft de moderne walvisvaart als zijn intrede gedaan en de ene bultrug na de andere wordt geschoten. Karkassen van Blauwe Vinvissen liggen op de kust. De Daisy daarentegen is een klassieke walvisvaarder. Het verblijf van de bemanning op South Georgia, van half november tot half maart, staat in het teken van de jacht op zeeolifanten. Op 26 januari meldt Murphy dat ze al 1094 zeeolifanten hebben afgeslacht, inclusief vrouwtjes en jonge dieren, die van de Engelsen en Noren niet afgemaakt mogen worden, maar waaraan kapitein Cleveland maling heeft. Het leven aan boord van de Daisy is erg ruig en gevaarlijk, en op de terugreis van South Georgia bezwijken twee bemanningsleden aan de slechte condities van kou en ondervoeding. Dit alles staat in groot contrast tot de romantische brieven die Murphy's vrouw hem heeft meegegeven, en die hij haar terugschrijft. Deze brieven, en Murphy's aantekeningen, vormden de basis voor dit boek dat iets wegheeft van een dagboek.

In 1936 publiceerde Murphy zijn twee delen over de Oceanic Birds Of South America, die als de eerste serieuze studie naar stormvogels en andere zeevogels werd beschouwd. Samengevat vertelt Ambassador to the Penguins weinig over pinguïns, maar geeft het wel een goede indruk van het reilen en zeilen aan boord van een walvisschip, dat in 1912 al als verouderd werd beschouwd. Het boek bevat veel goede illustraties en foto's in zwart-wit.